Καρκίνος και διατροφή
Κάποια από τα διατροφικά προβλήματα μπορεί να σχετίζονται με τον ίδιο τον καρκίνο, και κάποια με τα φάρμακα, τη θεραπεία και τις παρενέργειές της. Λόγω της αντίδρασης του σώματος στον καρκίνο, ο τρόπος με τον οποίο το σώμα χρησιμοποιεί τις θρεπτικές ουσίες μερικές φορές αλλάζει. Ως εκ τούτου, συχνά, οι άνθρωποι που δεν είναι καλά μπορεί να φαίνεται ότι τρώνε αρκετά, όμως το σώμα τους μπορεί να μην είναι σε θέση να απορροφά όλες τις θρεπτικές ουσίες από τα τρόφιμα.
Ορισμένες ανεπιθύμητες παρενέργειες της θεραπείας του καρκίνου μπορεί να επηρεάσουν τις διατροφικές συνήθειες: τα ήδη υπάρχοντα διατροφικά προβλήματα μπορεί να επιδεινωθούν, η ναυτία και η αδιαθεσία μπορεί να προκαλέσουν απώλεια της όρεξης και οι αλλαγές στη γεύση μπορούν να κάνουν ορισμένα τρόφιμα λιγότερο ελκυστικά. Ως εκ τούτου, οι ασθενείς με καρκίνο μπορεί να τρώνε λιγότερο και να αντιμετωπίζουν πρόβλημα κατανάλωσης πολλών τροφίμων απαραίτητων για μια ευρεία διατροφική ποικιλία που ικανοποιεί τις ανάγκες σίτισης.
Η θεραπεία του καρκίνου θέτει υψηλές απαιτήσεις για το σώμα και η διατροφική υποστήριξη μπορεί να συνδράμει ώστε το σώμα να καλύψει τις ενεργειακές και διατροφικές απαιτήσεις.
Καρκίνος και δυσθρεψία
Η δυσθρεψία στον καρκίνο σχετίζεται με τη μειωμένη λειτουργική ικανότητα, την υποβαθμισμένη ποιότητα ζωής, την αύξηση της νοσηρότητας και της θνησιμότητας, τη μικρότερη επιβίωση και τη μειωμένη ανταπόκριση στη θεραπεία του καρκίνου. Οι ασθενείς με καρκίνο που έχουν χάσει βάρος παρουσιάζουν μικρότερη συνολική επιβίωση σε σχέση με εκείνους που δεν παρουσίασαν απώλεια βάρους.
Διατροφική Υποστήριξη
Η διαχείριση της δυσθρεψίας που σχετίζεται με τον καρκίνο βασίζεται σε μια διατροφή που περιέχει τα κατάλληλα επίπεδα σε πρωτεΐνες, υδατάνθρακες, λίπη, φυτικές ίνες, βιταμίνες, ηλεκτρολύτες, μεταλλικά στοιχεία και νερό. Ο στόχος είναι να αποτραπεί η απώλεια βάρους καθώς και η απώλεια μυϊκής μάζας, να ξεπεραστεί η αδυναμία και η κούραση, να εξασφαλιστεί επαρκής ενυδάτωση και τελικά να μπορέσουν οι ασθενείς να ανταπεξέλθουν στην ιατρική τους θεραπεία και να έχουν την καλύτερη δυνατή πιθανότητα αποκατάστασης. Η σωστή διατροφή είναι σημαντική στον καρκίνο. Πιο συγκεκριμένα, το σώμα των ασθενών με καρκίνο χρειάζεται μεγαλύτερες από τις φυσιολογικές ποσότητες πρωτεϊνών τόσο για την αποκατάσταση και αναδόμηση των υγιών ιστών, όσο και για την καταπολέμηση των λοιμώξεων. Οι επαρκείς θερμίδες απαιτούνται επίσης για να διατηρείται η αυξημένη ζήτηση για ενέργεια και για να αποτρέπεται η απώλεια μυϊκής μάζας. Οι ελλείψεις στις βιταμίνες Α, C, D, Β9 καθώς και σε ασβέστιο, χαλκό, σίδηρο, μαγνήσιο και ψευδάργυρο είναι επίσης συχνές σε άτομα με καρκίνο.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί απλώς να αρκεί η αύξηση της ποσότητας ή/και της ποιότητας των τροφίμων και των υγρών που καταναλώνονται. Για παράδειγμα, η κατανάλωση θρεπτικών σνακ ή/και ροφημάτων ανάμεσα στα γεύματα ή η αύξηση της περιεκτικότητας των τροφίμων σε θερμίδες με την προσθήκη βουτύρου στα φαγητά ή ζάχαρης/μελιού στα γλυκά μπορεί να είναι αποτελεσματικές. Η περιεκτικότητα της διατροφής σε πρωτεΐνες μπορεί να ενισχυθεί συμπεριλαμβάνοντας το τυρί, το αυγό, το κρέας και τα ψάρια στα γεύματα. Μπορεί να είναι πιο εύκολη η κατανάλωση μικρών γευμάτων σε συχνά διαστήματα, αντί για τρία μεγαλύτερα γεύματα. Η αλλαγή της διατροφικής συνήθειας μπορεί να βοηθήσει στην περίπτωση δυσχέρειας στην κατάποση. Οι θεραπείες για την αντιμετώπιση της ναυτίας ή της ανακούφισης του πόνου μπορούν να βοηθήσουν στην αποκατάσταση της όρεξης, εάν υπάρχουν αυτά τα συμπτώματα.
Εναλλακτικά, η διατροφική υποστήριξη μπορεί να γίνει με ειδικά σχεδιασμένα θρεπτικά σκευάσματα που λαμβάνονται από το στόμα ή χορηγούνται σε υγρή μορφή μέσω σωλήνων στο στομάχι ή στο λεπτό έντερο.
Η διατροφική υποστήριξη από του στόματος μπορεί να γίνει με θρεπτικά σκευάσματα που ενισχύουν τα γεύματα (παραδείγματος χάριν με σκόνες που προστίθενται σε γεύματα ή ποτά), σνακ και ροφήματα, ανάμεσα στα γεύματα για την ενίσχυση της πρόσληψης τροφής. Διάφορα προϊόντα είναι διαθέσιμα, όπως αυτά που είναι πλούσια σε ενέργεια, σε πρωτεΐνες, ίνες ή τα πλήρη από θρεπτικής απόψεως σκευάσματα, που επιτρέπουν την προσαρμογή της θεραπείας στις ειδικές, κατά περίπτωση, ανάγκες των ασθενών. Τα θρεπτικά σκευάσματα εξειδικευμένα για τον καρκίνο έχουν υψηλή περιεκτικότητα πρωτεϊνών και ενέργειας. Περιέχουν επίσης εικοσαπεντανοϊκό οξύ (EPA) και δοκοσαεξανοϊκό οξύ (DHA), τα οποία εμποδίζουν τη μυϊκή απώλεια στον καρκίνο και βελτιώνουν την ανοσοποιητική λειτουργία. Τα πόσιμα θρεπτικά σκευάσματα είναι διαθέσιμα σε διάφορες υφές και γεύσεις για να βελτιώσουν τη γεύση και την αποδοχή της τροφής. Συνολικά, τα θρεπτικά σκευάσματα παρέχουν μια αξιόπιστη και υπολογίσιμη μέθοδο συμπλήρωσης και δεδομένου ότι αυτά δεν καταστέλλουν την όρεξη, είναι μια χρήσιμη προσθήκη στο κανονικό φαγητό.
Ο εντερικός σωλήνας σίτισης μπορεί να προταθεί ως μέσο θεραπείας εάν η πρόσληψη από του στόματος είναι ανεπαρκής ή μη ασφαλής παρ’ όλο που το πεπτικό σύστημα λειτουργεί φυσιολογικά. Στην περίπτωση που απαιτείται βραχυπρόθεσμη παρέμβαση μπορεί να χρησιμοποιηθεί ο ρινογαστρικός καθετήρας, που συνίσταται στο πέρασμα ενός σωλήνα μέσα από τη μύτη μέχρι το στομάχι. Στην περίπτωση που η θεραπεία πιθανολογείται ότι θα διαρκέσει για περισσότερο από μερικές εβδομάδες, ή αν ο ρινογαστρικός καθετήρας θεωρηθεί ακατάλληλος, τότε ένας σωλήνας μπορεί να περάσει μέσα από το δέρμα και το κοιλιακό τοίχωμα απευθείας στο στομάχι (γνωστή ως διαδερμική ενδοσκοπική γαστροστομία [PEG]) ή στο πάνω μέρος του εντέρου (γνωστή ως διαδερμική ενδοσκοπική νηστιδοστομία [PEJ]).
Τα προϊόντα που χρησιμοποιούνται στο σωλήνα εντερικής σίτισης είναι ειδικά διατροφικά σκευάσματα σε υγρή μορφή που έχουν σχεδιαστεί ώστε να έχουν χαμηλό υπόλειμμα και συνεπώς ελαττωμένο κίνδυνο παρεμπόδισης των σωλήνων μεταφοράς. Ανάλογα με τις ανάγκες του ασθενή, συγκεκριμένες θρεπτικές ουσίες μπορούν να συμπληρωθούν ή πλήρεις από θρεπτικής απόψεως ειδικά σκευάσματα μπορούν να παρασχεθούν, δεδομένου του ότι προσφέρουν όλη την ενέργεια, τις πρωτεΐνες, τις ίνες, το νερό, τα μεταλλικά στοιχεία και τις βιταμίνες που είναι απαραίτητες στη διατροφή.
Η διατροφική υποστήριξη μπορεί να χρειαστεί μόνο προσωρινά προκειμένου να διορθώσει τυχόν διατροφικές ελλείψεις ή σε μόνιμη βάση, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση που η χειρουργική επέμβαση έχει επηρεάσει την ικανότητά μάσησης ή πέψης της τροφής.
Διαχείριση της δυσθρεψίας στον καρκίνο
Ο στόχος της διατροφικής διαχείρισης σε καρκινοπαθείς είναι η βελτίωση της ποιότητας ζωής ή/και λειτουργικότητας του ασθενούς και της απόκρισης στη θεραπεία με:8
- την πρόληψη και την αντιμετώπιση της δυσθρεψίας
- τη μείωση των δυσμενών επιδράσεων των θεραπειών κατά των όγκων.
Υπάρχει μια πληθώρα πληροφοριών σχετικά με την διατροφική υποστήριξη στην αντιμετώπιση της δυσθρεψίας και της απώλειας βάρους σε ασθενείς με καρκίνο. Μια συστηματική ανασκόπηση έδειξε ότι τα θρεπτικά σκευάσματα αύξησαν σημαντικά τη συνολική απορρόφηση ενέργειας σε ασθενείς που υποβάλλονται σε ακτινοθεραπεία και βελτίωσαν την πρόσληψη πρωτεΐνης. Η Ευρωπαϊκή Εταιρεία Παρεντερικής και Εντερικής Διατροφής (ESPEN) κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα θρεπτικά σκευάσματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε συνδυασμό με διατροφικές συμβουλές για την πρόληψη απώλειας βάρους που σχετίζεται με τη θεραπεία και τη διακοπή της θεραπείας σε μη χειρουργημένους ασθενείς με όγκο. Σε ασθενείς με καρκίνο του παγκρέατος, ένα θρεπτικό σκεύασμα εμπλουτισμένο με Εικοσιπεντανικό οξύ (EPA) έχει αποδειχθεί ότι αυξάνει την ενεργειακή και πρωτεϊνική πρόσληψη και ότι βελτιώνει τη σωματική μάζα.
Από μελέτες προκύπτει πως, όταν λαμβάνεται με τον κατάλληλο τρόπο, η εθελούσια λήψη τροφής δεν είναι σημαντικά μειωμένη σε ασθενείς που λαμβάνουν θρεπτικά σκευάσματα.