Ποιες είναι οι θεραπευτικές προσεγγίσεις του καρκίνου;
Οι επιλογές για τη θεραπεία θα εξαρτηθούν από τον τύπο καρκίνου, από το μέγεθος του όγκου, από το αν έχει εξαπλωθεί, και κατά πόσο είναι πιθανό να ανταποκριθεί στη θεραπεία. Για μερικούς ασθενείς, η θεραπεία μπορεί να έχει μια καλές πιθανότητες «ύφεσης», βάσει της οποίας τα καρκινικά κύτταρα δεν μπορούν πλέον να ανιχνευτούν μέσα στο σώμα. Για άλλους, η μόνη επιλογή μπορεί να είναι η προσπάθεια επιβράδυνσης της ανάπτυξης του όγκου και της πρόληψης της εξάπλωσης. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η ιατρική επέμβαση μπορεί να μην θέσει ως σκοπό τη θεραπεία, αλλά απλά τη μείωση της επιβάρυνσης των συμπτωμάτων συρρικνώνοντας, για παράδειγμα, το μέγεθος του όγκου για την ανακούφιση από τον πόνο. Αυτή είναι γνωστή ως «παρηγορητική φροντίδα». Ο γιατρός θα εξηγήσει ξεκάθαρα αν η προτεινόμενη θεραπεία στοχεύει στην επίτευξη της «ύφεσης», του «ελέγχου» ή της «ανακούφισης».
Η κύρια θεραπεία προσέγγισης του καρκίνου είναι η αφαίρεση του όγκου χειρουργικά ή η παρεμπόδιση της ανάπτυξης και διαίρεσης των καρκινικών κυττάρων, με τη χρήση ακτινοθεραπείας, χημειοθεραπείας ή ορμονικής θεραπείας. Συνήθως, γίνεται χρήση ενός συνδυασμού μεθόδων, όπως η χειρουργική επέμβαση που ακολουθείται από χημειοθεραπεία ή χημειοθεραπεία σε συνδυασμό με θεραπεία μέσω ακτινοβολίας. Νεώτερες θεραπείες όπως οι βιολογικοί παράγοντες και οι ανοσοθεραπείες επίσης συμπληρώνουν αυτούς τους συνδυασμούς, ενώ άλλες μέθοδοι βρίσκονται υπό έρευνα, όπως το εμβόλιο κατά του καρκίνου και οι θεραπείες που περιορίζουν την παροχή αίματος στους όγκους. Αν υπάρχει λευχαιμία, η μεταμόσχευση του μυελού των οστών ή βλαστικών κυττάρων μπορεί να συστηθεί. Συχνά, η διατροφική υποστήριξη επίσης απαιτείται για τη βελτιστοποίηση της ανταπόκρισης στη θεραπεία και της αποκατάστασης.
Χειρουργική επέμβαση
Η χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση του όγκου (ή πιθανώς ολόκληρου του προσβεβλημένου οργάνου) μπορεί να τεθεί υπό σκέψη εφόσον ο όγκος είναι προσβάσιμος και δεν βρίσκεται σε διαδικασία μετάστασης (αν δεν έχει εξαπλωθεί σε περιβάλλοντες ιστούς).
Ακτινοθεραπεία
Η ακτινοθεραπεία είναι μια άλλη μορφή τοπικής θεραπείας (δηλαδή θεραπείας που αντιμετωπίζει έναν όγκο σε μια συγκεκριμένη θέση). Εφαρμόζεται με την εκπομπή ακτίνων x υψηλής ενέργειας ή άλλων τύπων ακτινοβολίας για να καταστρέψει τα καρκινικά κύτταρα, έτσι ώστε να μην είναι πλέον σε θέση να πολλαπλασιαστούν. Η ακτινοθεραπεία πραγματοποιείται για αρκετές συνεχόμενες ημέρες ακολουθούμενη από προγραμματισμένες ημέρες ξεκούρασης, ίσως για αρκετές εβδομάδες.
Υπάρχουν δύο είδη ακτινοθεραπείας:
- Η εξωτερική ακτινοθεραπεία χρησιμοποιεί ένα μηχάνημα έξω από το σώμα για να στείλει ακτινοβολία προς τον όγκο. Το μηχάνημα, ένας γραμμικός επιταχυντής, βρίσκεται σε κάποια απόσταση από το σώμα και κατευθύνει τη δέσμη ακτινοβολίας στη συγκεκριμένη περιοχή του σώματος που έχει προσβληθεί από τον όγκο. Κατά τη θεραπεία, οι ασθενείς με καρκίνο μπορούν να έχουν μια φυσιολογική ζωή χωρίς κανέναν κίνδυνο μόλυνσης τρίτων με ακτινοβολία.
- Η εσωτερική ακτινοθεραπεία χρησιμοποιεί μια ραδιενεργό ουσία σφραγισμένη σε βελόνες, σε σπόρους, σύρματα ή καθετήρες που τοποθετούνται απευθείας μέσα ή κοντά σε κακοήθεις ιστούς. Η εσωτερική ακτινοθεραπεία απαιτεί από τους ασθενείς με καρκίνο να απομονώνονται μέχρις ότου οι ραδιενεργές ουσίες αποβληθούν με φυσικό τρόπο.
Η ακτινοθεραπεία μπορεί να χρησιμοποιηθεί μεμωνομένα ή σε συνδυασμό με τη χειρουργική επέμβαση ή τη χημειοθεραπεία. Πριν από τη χειρουργική επέμβαση, η ακτινοθεραπεία είναι χρήσιμη προκειμένου να συρρικνωθεί κάποιος όγκος, ενώ, μετά την επέμβαση, η θεραπεία βοηθά στην καταστροφή τυχον καρκινικών κυττάρων που μπορεί να έχουν παραμείνει στην περιοχή.
Επειδή η ακτινοθεραπεία εμποδίζει την ανάπτυξη και διαίρεση όλων των τύπων των κυττάρων, φυσιολογικών και κακοήθων, μπορεί να επηρεάσει τα υγιή κύτταρα στην περιοχή της θεραπείας και μπορεί να παρουσιαστούν παρενέργειες. Γενικά, οι παρενέργειες μπορεί:
- να είναι έντονες, όταν εμφανιστούν στην αρχή της θεραπείας, ενώ περιορίζονται ή και εξαφανίζονται σταδιακά στο τέλος της.
- να εμφανιστούν με καθυστέρηση, ακόμα και μετά από τη θεραπεία και, γενικά, σε σοβαρή μορφή. Αυτές οι παρενέργειες είναι αναπόφευκτες, ανάλογως, ως επί το πλείστον, με τη δόση της ακτινοβολίας και την περιοχή του σώματος που βρίσκεται υπό θεραπεία. Οι παρενέργειες αυτές μπορούν να ελεγχθούν με συγκεκριμένες ιατρικές θεραπείες.
Χημειοθεραπεία
Η Χημειοθεραπεία μπορεί να χρησιμοποιηθεί μεμονωμένα ή σε συνδυασμό με την ακτινοθεραπεία και/ή τη χειρουργική επέμβαση. Σε αντίθεση με την ακτινοθεραπεία και τη χειρουργική επέμβαση ωστόσο, η χημειοθεραπεία επιδρά γενικά στον οργανισμό, δηλαδή συμπεριλαμβάνει ολόκληρο το σώμα και όχι μόνο ένα μέρος του.
Η χημειοθεραπεία χρησιμοποιεί αντικαρκινικά φάρμακα που παρεμβαίνουν στη διαδικασία της κυτταρικής αύξησης και διαίρεσης. Διάφορες κατηγορίες παραγόντων χημειοθεραπείας είναι διαθέσιμες, οι οποίες επιδρούν σε διαφορετικές φάσεις της διαδικασίας. Οι παράγοντες από διαφορετικές κατηγορίες συνδυάζονται συχνά για να ενισχύσουν τη γενική επίδραση στα κύτταρα του καρκίνου. Τα φάρμακα μπορεί να χορηγούνται άμεσα στην κυκλοφορία του αίματος ή να λαμβάνονται από το στόμα, ανάλογα με το συγκεκριμένο συντελεστή και τη σύνθεση που χρησιμοποιείται. Η θεραπεία λειτουργεί συστηματικά, πράγμα που σημαίνει ότι αντιμετωπίζει τα καρκινικά κύτταρα σε ολόκληρο το σώμα, και ομοίως μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη λευχαιμία και τις μεταστάσεις.
Τα φάρμακα της χημειοθεραπείας ενεργούν τόσο στα φυσιολογικά όσο και στα καρκινικά κύτταρα. Για το λόγο αυτό, σε κάθε χημειοθεραπεία, τα φάρμακα χορηγούνται σε τακτά χρονικά διαστήματα/κύκλους. Οι παρενέργειές της είναι εν μέρει κοινές με εκείνες που προκαλούνται από άλλες θεραπείες. Η θεραπεία ακολουθείται κατ’ αυτό τον τρόπο ώστε να δοθεί στα φυσιολογικά κύτταρα η δυνατότητα να ανακτήσουν την αρχική τους σύσταση μετά από τις τοξικές παρενέργειες που υφίστανται ως “αθώα θύματα του πολέμου” εναντίον των καρκινικών κυττάρων. Για παράδειγμα, ο ασθενής ενδέχεται να λαμβάνει θεραπεία την 1η και 4η ημέρα κάθε εβδομάδας για 3 εβδομάδες, στη συνέχεια να περάσει 1 εβδομάδα δίχως τη χορήγηση θεραπείας, δημιουργώντας ένα κύκλο 4 εβδομάδων που επαναλαμβάνεται ίσως έξι φορές.
Οι μεμονωμένες χορηγήσεις μπορεί να διαρκέσουν από πέντε λεπτά μέχρι και αρκετές ώρες, ανάλογα με τον τύπο της θεραπείας, το μηχανισμό δράσης του φαρμάκου που χρησιμοποιείται, καθώς και τη νόσο που πρέπει να αντιμετωπιστεί. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η χημειοθεραπεία χορηγείται μέσω παρατεταμένων ενδοφλέβιων εγχύσεων, οι οποίες διαρκούν αρκετές ημέρες ή εβδομάδες. Σήμερα, κάποια νοσοκομεία χορηγούν τη χημειοθεραπεία μέσω του στόματος, και έτσι αυτή μπορεί να ληφθεί κατ’ οίκον.
Οι παρενέργειες είναι συχνές στα προγράμματα χημειοθεραπείας επειδή τα φάρμακα επηρεάζουν επίσης τα φυσιολογικά διαιρούμενα κύτταρα, ιδιαίτερα εκείνα που φυσιολογικά διαιρούνται με ταχύ τρόπο όπως οι θύλακες των τριχών, τα κύτταρα του μυελού των οστών και τα κύτταρα στο στρώμα του στόματος και του εντέρου. Ως εκ τούτου, οι παρενέργειες της χημειοθεραπείας επηρεάζουν κυρίως τα όργανα ή τα συστήματα που αποτελούνται από κύτταρα που πολλαπλασιάζονται ενεργά, δηλαδή:
- Το στρώμα του πεπτικού συστήματος (την αποκαλούμενη βλεννογόνο) που μπορεί να οδηγήσει σε πληγές στο στόμα ή σε διάρροια
- Τον μυελό των οστών (που οδηγεί σε αναιμία, σε πτώση του αριθμού των λευκών αιμοσφαιρίων και αιμοπεταλίων)
- Τα θυλάκια της τρίχας (με αποτέλεσμα την απώλεια μαλλιών)
Επίσης, χαρακτηριστικές παρενέργειες της χημειοθεραπείας περιλαμβάνουν την αναιμία και τον πόνο στο στόμα, τη ναυτία, την απώλεια όρεξης, μια αλλαγή στην αίσθηση της γεύσης, διάρποια και κόπωση.
Ορμονική θεραπεία
Η ορμονική θεραπεία είναι αποτελεσματική στους καρκίνους στους οποίους οι ορμόνες βοηθούν τα μη φυσιολογικά κύτταρα να αυξηθούν, για παράδειγμα σε ορισμένα είδη καρκίνου του μαστού και του προστάτη. Αναστέλλοντας τις επιπτώσεις των ορμονών, η θεραπεία μπορεί να περιορίσει την ανάπτυξη όγκων. Όπως συμβαίνει με άλλες αντικαρκινικές θεραπείες, μπορεί να παρουσιαστούν παρενέργειες, όπως η λέπτυνση των οστών, η κούραση και τα πεπτικά προβλήματα, μεταξύ άλλων.