Τι είναι ο καρκίνος;
Ο καρκίνος είναι μια απειλητική για τη ζωή ασθένεια, που χαρακτηρίζεται από τη μη φυσιολογική κυτταρική ανάπτυξη και διαίρεση. Τα καρκινικά κύτταρα αναπτύσσονται ανεξέλεγκτα και σχηματίζουν ένα μόρφωμα γνωστό ως κακοήθη «όγκο» ή «νεόπλασμα». Ο όγκος γίνεται προοδευτικά μεγαλύτερος και μπορεί να εισβάλει σε γειτονικούς ιστούς, καταστρέφοντας υγιείς ιστούς και όργανα. Τα καρκινικά κύτταρα μπορούν επίσης να εγκαταλείψουν τον όγκο και να μεταφερθούν σε άλλες περιοχές του σώματος. Το φαινόμενο αυτό είναι γνωστό ως «μετάσταση», και οι καρκίνοι που προκύπτουν είναι γνωστοί ως «μεταστατικοί» ώστε να διαφοροποιούνται από τον πρωτογενή ή «κύριο» καρκίνο. Οι πιο κοινές περιοχές όπου αναπτύσσονται μεταστάσεις είναι οι πνεύμονες, το ήπαρ, οι λεμφαδένες, τα οστά και ο εγκέφαλος.
Μια εξαίρεση είναι η λευχαιμία, η οποία είναι καρκίνος των αιμοποιητικών ιστών. Ο καρκίνος αυτός δεν διαμορφώνει όγκους αλλά δημιουργεί ανώμαλα αιματικά κύτταρα που κινούνται στο κυκλοφορικό σύστημα. Η λευχαιμία είναι τόσο σοβαρή όσο και οι καρκίνοι που σχηματίζουν όγκους.
Οι καλοήθεις όγκοι δεν είναι καρκίνοι. Δεν έχουν την ικανότητα να αυξάνονται ανεξέλεγκτα, ούτε να εισβάλουν σε γειτονικούς ιστούς (δεν γνωρίζουν τη διαδικασία της μετάστασης). Η ανάπτυξή τους είναι συνήθως αυτοπεριοριζόμενη στην αρχική περιοχή και δεν είναι κακοήθεις (δηλαδή σπάνια παρουσιάζουν σημαντική απειλή για την υγεία).
Υπάρχουν πάνω από 100 διαφορετικοί τύποι καρκίνου, που κατηγοριοποιούνται ανάλογα με την περιοχή του πρωτογενούς καρκίνου. Κοινές μορφές περιλαμβάνουν τον καρκίνο του δέρματος, μαστού, τραχήλου της μήτρας, παχέος εντέρου, προστάτη, πνεύμονα, στομάχου και ήπατος. Οι διάφορες μορφές καρκίνου διαφέρουν ως προς το πόσο γρήγορα μεγαλώνουν, πόσο πιθανό είναι να κάνουν μετάσταση, τη σοβαρότητα της επίδρασής τους στην υγεία και την προοπτική τους να ανταποκρίνονται θετικά στη θεραπεία.
Η δυσθρεψία είναι κοινή στον καρκίνο, επηρεάζοντας μέχρι και το 85% των ασθενών. Έχει σημαντικό αντίκτυπο στη γενική κατάσταση της υγείας και στην ικανότητά των ασθενών ως προς την καταπολέμηση του καρκίνου. Εάν υποσιτίζονται, είναι πιθανό να υποστούν διατροφικές ελλείψεις, φθορά των μυών, απώλεια βάρους και κόπωση. Η λειτουργία της καρδιάς, των πνευμόνων και του γαστρεντερικού συστήματος τους μπορεί να εξασθενήσει και τυχόν πληγές μπορεί να αργούν στην επούλωση. Επιπλέον, είναι λιγότερο πιθανό να ανταποκριθούν θετικά στη θεραπεία και παράλληλα αυξάνονται οι πιθανότητες να υποστούν παρενέργειες.
Πόσο συνηθισμένος είναι ο καρκίνος;
Ο καρκίνος είναι ιδιαιτέρως διαδεδομένος και μπορεί να προσβάλει οποιονδήποτε – ανεξαρτήτως ηλικίας, φυλής ή φύλου. Σε παγκόσμιο επίπεδο επιφέρει το 13% των θανάτων, ποσοστό που ισοδυναμεί με περίπου 7,6 εκατομμύρια άτομα ετησίως. Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι η πιο κοινή αιτία θάνατου που σχετίζεται με τον καρκίνο, αντιπροσωπεύοντας 1.3 εκατομμύρια θανάτων ετησίως. Η δεύτερη και τρίτη πιο κοινή μορφή είναι ο καρκίνος του στομάχου (803.000 θανάτους ανά έτος) και ο καρκίνος του παχέος εντέρου (639.000 θανάτους ανά έτος).
Η πλειονότητα των καρκίνων προκαλείται από μια γενετική μετάλλαξη σε ένα γονίδιο που βοηθά στον έλεγχο της ανάπτυξης και διαίρεσης των κυττάρων. Η ανωμαλία αυτή μπορεί να επηρεάσει ένα μόνο κύτταρο αρχικά. Στη συνέχεια, καθώς το κύτταρο αναπαράγεται ανεξέλεγκτα, μια ολόκληρη μάζα ανώμαλων κυττάρων σύντομα αναπτύσσεται.
Διάφοροι παράγοντες μπορούν να προκαλέσουν τη γενετική μετάλλαξη. Για παράδειγμα, ουσίες (όπως ο καπνός των τσιγάρων) ή χημικές ουσίες (για παράδειγμα αμίαντος, βενζόλιο) και οι μολυσματικοί μικροργανισμοί (όπως οι ιοί και τα βακτήρια) έχουν συνδεθεί με συγκεκριμένες μορφές καρκίνου. Εναλλακτικά, η γενετική μετάλλαξη μπορεί να προκύψει τυχαία ή μπορεί να κληρονομηθεί από τους γονείς. Με το γήρας, αυξάνεται η πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου. Ο τρόπος ζωής μπορεί επίσης να αυξήσει τις πιθανότητές για καρκίνο. Σχετικά χαμηλοί παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν την ύπαρξη υπερβολικού σωματικού βάρους, την μη επαρκή σωματική άσκηση και μια ανθυγεινή διατροφή με ανεπαρκείς ποσότητες φρούτων και λαχανικών και υπερβολικές ποσότητες οινοπνεύματος και ειδών καπνιστού ή επεξεργασμένου κόκκινου κρέατος. Η υπερβολική έκθεση στον ήλιο μπορεί επίσης να προκαλέσει καρκίνο.
Οι αιτίες της δυσθρεψίας στον καρκίνο μπορεί να είναι πολυάριθμες και συχνά εμπλέκονται πολλαπλοί παράγοντες. Τα προβλήματα μπορεί να προέρχονται από τον ίδιο τον όγκο, τα συμπτώματα που αυτός δημιουργεί ή τη θεραπεία που ακολουθείται. Για παράδειγμα, η έλλειψη όρεξης, οι αλλαγές στη γεύση, οι δυσκολίες στη βρώση, η ναυτία ή η κούραση μπορούν να ωθήσουν τους ασθενείς στο να τρώνε λιγότερο από το κανονικό ή το σώμα τους μπορεί να μην είναι σε θέση να απορροφήσει ορθώς τα θρεπτικά συστατικά από τις τροφές, όπως για παράδειγμα συμβαίνει στον καρκίνο του εντέρου, του στομάχου ή του ήπατος ή στην περίπτωση που έχουν διάρροια. Επιπλέον κατά τη διάρκεια της νόσου, το σώμα έχει αυξημένες ανάγκες για θρεπτικά συστατικά και ενέργεια, που αν δεν πληρούνται, τότε το σώμα οδηγείται στον καταβολισμό των μυών καθώς ο οργανισμός διασπά πρωτεΐνες και λίπη που αποθηκεύονται στο σώμα για να χρησιμοποιήσει αυτά ως πηγές ενέργειας.